Wyprawy rowerowe i nie tylko...

Izrael

Co zwiedzić w Izraelu?

Izrael, mimo swojej niewielkiej powierzchni jest krajem tak bogatym we wszelkiego rodzaju atrakcje turystyczne, że dokładne zwiedzenie tego kraju może zająć kilka tygodni, jeśli nie miesięcy. Nie da się tego zrobić podczas jednego wyjazdu, chyba że nie planujemy snu, i będziemy biegać z wywieszonym językiem. Niezależnie od celu wyjazdu – czy skupiamy się na miejscach związanych z Biblią, czy jesteśmy fanami archeologii, czy może fascynuje nas natura, każdy znajdzie coś dla siebie.

Nie mam wielkich ambicji napisania przewodnika turystycznego po Izraelu, zwłaszcza, że ten piękny kraj odwiedziłem zaledwie dwa razy, i moja wiedza na jego temat jest jeszcze niewielka. Chciałbym jednak poniżej opisać w kilku słowach miejsca, które było mi dane odwiedzić, i które moim zdaniem warto zaznaczyć na swojej trasie zwiedzania (lub nie) 😉 Mam nadzieję, że mój poniższy skromny opis pomoże w ułożeniu swojej własnej trasy zwiedzania.

Jerozolima

Stare Miasto, które obejmuje w sumie niewielki obszar w porównaniu do całej Jerozolimy jest prawdziwym mikrokosmosem, w którym mieszają się kultury i religie z wszystkich stron świata. Będąc pierwszy raz w Jerozolimie najlepiej chyba posłuchać znanej rady, która zaleca po prostu zgubić się w wąskich i krętych uliczkach pomiędzy niezliczonymi kramami. Obszar murów miejskich wynosi mniej więcej jeden kilometr kwadratowy, także zagrożenie utknięcia na starym mieście jest niewielkie 😉 Będąc tutaj drugi lub trzeci dzień, z łatwością uda nam się zapamiętać główne trakty komunikacyjne, które wiodą spod bramy Damasceńskiej w stronę Ściany Płaczu lub bramy Syjonu oraz David Street łączącą się z nimi, a wiodącą od bramy Jafskiej.

Bram wejściowych na Stare Miasto jest osiem. Najważniejsze z punktu widzenia komunikacyjnego są: Brama Jafy – najbliższa głównej ulicy Jafo Street, i umownie uznana za wejście na stare miasto. Damasceńska – wyprowadza nas w okolice arabskich dworców autobusowych, można tutaj też złapać taksówkę. Brama Gnojna zaś znajduje się najbliżej Zachodniego Muru, czyli słynnej ściany Płaczu. Najmniej istotna jest Brama Złota wiodąca na wschód – z prostej przyczyny – została zamurowana przez muzułmanów z obawy przed mającym nią przybyć Mesjaszem 😉

Najważniejszym kościołem chrześcijańskim znajdującym się na Starym Mieście jest bazylika Grobu Pańskiego. Zazwyczaj jest ona mocno zatłoczona, także chcąc ją obejrzeć w spokoju należy poświęcić kilka godzin snu i przybyć wcześnie! Jest ona otwarta od 4:00, przy czym okresowo niektóre miejsca mogą być niedostępne ze względu na odbywające się Msze lub Jutrznie. Będąc w pobliżu bazyliki warto wysupłać kilka szekli, i wspiąć się na szczyt wieży protestanckiego kościoła znajdującego się nieopodal wejścia na plac przed Bazyliką. Po krótkiej wspinaczce ciemnymi schodami możemy podziwiać ciekawe widoki na cały obszar Jerozolimy.
Z innych ważnych kościołów na terenie Starego miasta chciałbym polecić wizytę w katedrze ormiańskiej św. Jakuba przy Armenian Patriarchate Road. Jest ona otwarta tylko przez krótki czas w ciągu dnia (mniej więcej około 15:00), w czasie nabożeństwa. Warto wejść i posłuchać niesamowitych śpiewów ormiańskich mnichów w mrocznym wnętrzu katedry. Należy pamiętać o bardzo skrupulatnie sprawdzanym zakazie wchodzenia w krótkich spodniach i z odsłoniętymi ramionami!

Kolejnym ważnym miejscem jest oczywiście tzw. Ściana Płaczu. Trzeba pamiętać, że przy każdym wejściu na plac obowiązuje kontrola podobna do tej lotniskowej, zatem należy przygotować się na sprawdzanie zawartości torby czy plecaka. Dojście pod sam mur świątyni jest osobne dla kobiet i mężczyzn, panowie mogą otrzymać bezpłatną jednorazową jarmułkę.
W podcieniach po lewej stronie placu kryje się wejście do podziemnej trasy wykopaliskowej wzdłuż muru. Jeżeli mamy odpowiednią ilość czasu na zwiedzanie Jerozolimy, warto poświęcić dwie godziny na przejście z przewodnikiem tej trasy. Bilety należy rezerwować z nawet kilkumiesięcznym wyprzedzeniem, podając prawdopodobne daty i godziny na stronie Fundacji Muru Zachodniego.

Ostatnim ważnym miejscem do zwiedzenia jest samo Wzgórze Świątynne. Wizytę tutaj należy zaplanować bardzo skrupulatnie, gdyż wstęp dla niemuzułmanów jest możliwy tylko w określonych godzinach. Wejście otwarte jest tylko w godzinach rannych (mniej więcej od 7:00 do 11:00) od poniedziałku do czwartku. Bramka wejściowa znajduje się po zewnętrznej stronie kontroli bezpieczeństwa leżącej się przy wejściu od strony Bramy Gnojnej. Oczywiście sprawdzane są również plecaki itp. Wstęp do meczetów w obrębie wzgórza nie jest możliwy. Po zwiedzeniu wychodzimy jedną z bram wychodzących na Al-Wad Street.

Po zwiedzeniu Starego Miasta warto zajść jeszcze na położoną na południe od niej Górę Syjon. Znajdują się tam kolejne zabytki chrześcijańskie: Kościół Zaśnięcia NMP z podziemną kaplicą, Wieczernik, czy leżący poniżej Wieczernika istotny dla żydów Grób Króla Dawida. Kończąc wizytę na Górze Syjon warto zajść jeszcze na cmentarz chrześcijański znajdujący się kilkadziesiąt metrów poniżej kościołów po drugiej stronie ulicy. Najczęściej jest on odwiedzany ze względu na znajdujący się w tym miejscu grób Oskara Schindlera. Będąc tutaj zdziwiłem się, gdy tuż obok grobu tej ważnej postaci zobaczyłem polskie napisy! W tym miejscu znajduje się duża kwatera mieszcząca groby polskich żołnierzy armii generała Andersa i ich rodzi, którzy zmarli w latach wojny podczas pobytu na terenie Palestyny. Informacji o tym polskim cmentarzu nie znalazłem w żadnym przewodniku, mało informacji na ten temat jest również w internecie, dlatego chcę o tym napisać tutaj: będąc w Jerozolimie, poświęćmy kilka minut na wizytę w tym miejscu i pamiętajmy o tych, którzy poświęcali swoje życie w obronie naszej ojczyzny!

Będąc w Jerozolimie warto również odwiedzić muzeum holokaustu – instytut Yad Vashem. Aby tam dojechać musimy użyć komunikacji miejskiej. Tramwaj (6,6 NIS) zabierze nas na wzgórze Herzla, skąd odjeżdżają bezpłatne autobusy do instytutu. Można również dojść ze skrzyżowania pieszo, w takim wypadku czeka nas nie więcej jak 10 minut spaceru.

Ekspozycja muzeum jest bezpłatna. Muzeum znajduje się wewnątrz wzgórza,i przecina je na pół. Po odwiedzeniu ekspozycji muzeum warto poświęcić chwilę na spacer po parku, w którym znajdują się drzewa zasadzone dla uczczenia Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Bardzo przejmujący jest również swoisty pomnik tzw. „Hala Imion” stworzony ku pamięci dzieci zamordowanych w czasie holokaustu.

Góra Oliwna

Na górę Oliwną warto wybrać się ze względu na jedyny w swoim rodzaju widok na Stare Miasto z połyskującą kopułą Kopuły na Skale na samym środku. znajduje się tutaj również całkiem spora ilość zabytków chrześcijańskich, które najczęściej są pełne pielgrzymów. Wycieczkę po górze Oliwnej możemy zacząć z dołu, idąc ulicą poniżej murów Starego Miasta, lub „z góry” wjeżdżając na szczyt arabskim busikiem. Opcja zwiedzania od podnóża wymaga nieco wysiłku, gdyż droga jest dość stroma, za to nasz wysiłek zostaje nagrodzony pięknymi widokami. Wjeżdżając autobusem – widoki mamy na samym początku 🙂 Planując wycieczkę, należy dokładnie sprawdzić w przewodniku godziny otwarcia zabytków, gdyż większość z nich jest zamknięta w godzinach sjesty.

Arabski autobus na szczyt Góry Oliwnej odjeżdża z przystanków znajdujących się na Sultan Suleiman Street (mniej więcej pomiędzy bramami Damasceńską i Heroda). Odjeżdżają dość często, na autobusie powinien być napis Mt. Olives ewentualnie zawsze można dopytać. Dojeżdżamy na szczyt. Aby dotrzeć w okolicę która nas interesuje, idziemy dalej prosto. Z przykrością muszę stwierdzić że należy tutaj mocno uważać na kieszonkowców. Po chwili zabudowania po prawej się kończą, i pojawiają się widoki na Jerozolimę. Pierwszym zabytkiem, na który można zwrócić uwagę, jest miejsce wniebowstąpienia Jezusa. Niewielka kaplica znajduje się na dziedzińcu meczetu, który znajduje się po lewej stronie. Za wstęp na dziedziniec należy zapłacić 5 NIS. Sama kaplica jest bardzo niewielka, i jak inne zabytki, ma znaczenie jedynie symboliczne. Z racji, że miejsce to jest obecnie w rękach muzułmanów, uroczystości chrześcijańskie odbywają się tutaj jedynie raz w roku, w dniu Święta Wniebowstąpienia.

Schodząc dalej na dół dochodzimy do kościoła Ojcze Nasz /Pater Noster/. „Atrakcją” tego miejsca są wykonane w wielu językach świata tablice z namalowanymi słowami modlitwy Pańskiej. Co ciekawe, każdego roku pojawiają się nowe tablice. Wstęp na teren kościoła jest płatny.

Idąc dalej w dół mijamy schody wiodące w kierunku cmentarza żydowskiego, i dochodzimy do ładnego punktu widokowego, przy którym warto zrobić sobie pamiątkową fotkę 🙂 Miejsce to jest zazwyczaj zatłoczone, włączając w to pozującego do zdjęć wielbłąda 😉 Wracamy do schodów, i schodzimy na dół. Po lewej stronie mijamy chyba największy na świecie cmentarz żydowski. Z racji,że wg Biblii właśnie tutaj ma się rozpocząć Sąd Ostateczny jest to jedno z najbardziej pożądanych miejsc pochówku na świecie. Po prawej stronie mijamy wejście do kościoła Dominus Flevit – wybudowanego w miejscu biblijnej sceny płaczu Jezusa nad Jerozolimą (Dominus Flevit – Pan zapłakał). Niewielka świątynia według projektanta ma symbolizować kształt łzy, a przez okno za ołtarzem możemy w czasie pobytu wewnątrz podziwiać widok na stare miasto.

Jeśli mamy szczęście i znajdujemy się na górze Oliwnej w czwartek między 12:00 a 14:00, możemy zwiedzić cerkiew Marii Magdaleny. Widoczna jest ona dobrze ze Starego Miasta i góry Syjon ze względu na swoje pozłacane kopuły. Niestety jest ona dostępna do zwiedzania tylko w wymienionych wyżej godzinach!
Dochodzimy na sam dół. Znajdują się tutaj jeszcze dwa ważne sanktuaria. Pierwsze z nich to Kościół Agonii Pana Jezusa, zwany również bazyliką Narodów. W ogrodzie, który znajduje się zaraz przy wejściu rosną drzewa oliwne, które według tradycji pamiętają czasy modlitwy Jezusa w ogrodzie Getsemani. Po przeciwnej stronie ulicy schodząc schodami w dół docieramy do kościoła znajdującego się pod opieką wyznań wschodnich, a mieszczącego grób Matki Bożej. Warto zejść na sam dół ze względu na niesamowitą atmosferę tego miejsca.

Betlejem

Do Betlejem możemy się dostać z pomocą autobusów które kursują z arabskiego dworca autobusowego koło Bramy Damasceńskiej (dokładnie między Bramą a przystankiem tramwajowym). Autobus numer 231 jedzie na przedmieścia omijając checkpointy (koszt 7,30 NIS 8 NIS). Po dojeździe do ostatniego przystanku można wziąć taksówkę, lub urządzić sobie kilkunastominutowy spacer do centrum. Alternatywą jest podróż autobusem numer 234, który dojeżdża do tzw. Checkpointu 300 – przejścia granicznego pomiędzy Izraelem a Autonomią w Betlejem (koszt 5 NIS5,50 NIS). Na drugą stronę przechodzimy pieszo, po czym najlepiej wziąć taksówkę, która jest zazwyczaj tańsza niż w Izraelu. Taksówką dojedziemy na główny plac miasta czyli Manger Square. Koszty taksówki są umowne – od 15 do 30 szekli za kurs po mieście. Po wejściu do bazyliki możemy skierować się do Groty Narodzenia, do której wejście znajduje się przy prezbiterium, po prawej stronie. Wejście do Groty może być utrudnione w czasie odbywających się nabożeństw, na przykład w niedzielę rano.

Wychodząc z bazyliki boczną nawą po lewej stronie wyjdziemy na niewielkie patio, przy którym położony jest nowy kościół katolicki św. Katarzyny, który jest kościołem parafialnym dla żyjących w Betlejem katolików. W tym kościele możemy np. wziąć udział w katolickiej mszy niedzielnej. Po prawej stronie kościoła znajduje się również zejście do grot pod świątynią. Groty te są połączone przejściem z Grotą Narodzenia.

Wychodząc z bazyliki ulicą po lewej stronie placu możemy dotrzeć do tzw. Groty Mlecznej, czyli kaplicy wykonanej w białej skale na cześć postoju Józefa i Maryi podczas ucieczki do Egiptu. Przy tej ulicy znajdują się także liczne sklepy z pamiątkami. Warto się tutaj w nie zaopatrzyć, gdyż są one dużo tańsze niż w Betlejem, i są często jedynym źródłem zarobku mieszkających tutaj chrześcijan.

Po zakupach możemy wziąć taksówkę i zwiedzić inne miejsca w okolicy takie jak Pole Pasterzy w pobliskiej wiosce Bayt Sahour, a także klasztor Mar Saba lub Herodion.

Mar Saba

Mar Saba jest klasztorem prawosławnym położonym kilka kilometrów na wschód od Betlejem na pustyni Judzkiej, w dolinie Cedronu. Został założony w 482 roku n.e. Do środka nie mają wstępu kobiety. Warto odwiedzić to fantastyczne miejsce ze względu na piękny widok klasztoru usytuowanego na stromym urwisku głęboko wciętej doliny. Z drogi dojazdowej do Mar Saby możemy podziwiać widoki na Morze Martwe. Do Mar Saby dostaniemy się jedynie taksówką. Koszt przejazdu z centrum Betlejem powinien wynosić około 120 ILS.

Po zwiedzeniu Jerozolimy, Tel Avivu i okolic warto poświęcić kilka dni na północną część Izraela, oraz Morze Martwe. Ale o tym już w kolejnym wpisie.

Poprzedni artykuł
Podsumowanie roku 2013
Kolejny artykuł
Co zwiedzić w Izraelu? Część 2